Vietnam’s Names During the French Colonial Era: Tonkin, Annam, Cochinchina in Vietnamme
An Nam và Cochinchina: Nguồn gốc tên gọi và ảnh hưởng lịch sử
Nguồn gốc tên gọi “An Nam”
“An Nam” là tên gọi mà Trung Quốc thường dùng để chỉ Việt Nam trong suốt các giai đoạn lịch sử, mặc cho quốc hiệu thực tế thay đổi. Lần đầu tiên, tên gọi này xuất hiện trong thời kỳ nhà Đường, khi miền Bắc Việt Nam được lập thành một vùng tự trị với tên gọi “An Nam đô hộ phủ”. Kể từ đó, “An Nam” trở thành một thuật ngữ phổ biến mà người Trung Quốc sử dụng để chỉ nước Việt.
Trong các triều đại Việt Nam như nhà Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần và các triều đại tiếp theo, mặc dù quốc hiệu chính thức thay đổi liên tục (Đại Cồ Việt, Đại Việt, Đại Ngu…), tên gọi “An Nam” vẫn thường được ghi chép trong bản đồ và ghi nhận của Trung Quốc.
Người phương Tây, như nhà truyền giáo Alexandre de Rhodes, cũng tiếp nhận thuật ngữ “Annam” để chỉ toàn bộ lãnh thổ Việt Nam, chia thành hai vùng: “Tunquin” (Đàng Ngoài) và “Cochinchine” (Đàng Trong).
Tên gọi “Cochinchina” và sự thay đổi ý nghĩa
Tên gọi “Cochinchina” được khởi nguồn từ các nhà buôn Bồ Đào Nha trong thời kỳ thám hiểm Đông Nam Á. Ban đầu, họ đã nghe thấy từ “Cauchy”, một tên gọi cổ của vùng Giao Chỉ (Việt Nam), nhưng do trùng với một địa danh ở Ấn Độ, họ đã thêm từ “china” (Trung Quốc) để tạo thành “Cochinchina” – nghĩa là “vùng Giao Chỉ gần Trung Quốc”.
Trong thời kỳ Trịnh-Nguyễn phân tranh, người phương Tây vẫn gọi vùng đất của các chúa Nguyễn là “Cochinchina”, còn chúa Trịnh cai trị ở Đàng Ngoài được gọi là “Tonkin”, dựa trên tên thủ đô Đông Kinh (nay là Hà Nội).
Khi thực dân Pháp bắt đầu xâm lược Việt Nam vào thế kỷ 19, họ đã tái định nghĩa “Cochinchina” từ một thuật ngữ chỉ vùng Đàng Trong thành tên gọi dành riêng cho vùng Nam Kỳ (Nam Bộ). Pháp chia Việt Nam thành ba kỳ:
- Cochinchina (Nam Bộ)
- Tonkin (Bắc Bộ)
- Annam (Trung Bộ)
Mặc dù vậy, người Pháp vẫn gọi người dân Việt ở cả ba kỳ là “Annamite” (người An Nam), điều này phản ánh sự coi thường về văn hóa và lịch sử của người Việt.
Đọc thêm: Xứ Nẫu – Tại sao có tên gọi thế?
Sự khác biệt văn hóa qua tên gọi
Sự phân chia thành ba kỳ không chỉ ảnh hưởng đến quản lý hành chính mà còn dẫn đến những biến động văn hóa vùng miền. Nam Bộ (Cochinchina), với vị trí giao thương thuận lợi và sự du nhập của nhiều nền văn hóa, nhanh chóng trở thành trung tâm giao thoa văn hóa. Trong khi đó, Bắc Bộ (Tonkin) duy trì các truyền thống lâu đời, và Trung Bộ (Annam) giữ vai trò trung gian về địa lý và văn hóa.
Tên gọi “Cochinchina” ngày nay không còn được sử dụng chính thức, nhưng vẫn được nhắc đến trong các nghiên cứu lịch sử và bản đồ cổ.
Tham khảo thêm: Cửu Long – Có phải là 9 rồng?
Kết luận
Từ An Nam đến Cochinchina, mỗi tên gọi không chỉ đơn thuần là địa danh mà còn phản ánh những giai đoạn lịch sử đặc biệt cùng cách nhìn nhận của các thế lực bên ngoài về Việt Nam. Hiểu rõ ý nghĩa của các thuật ngữ này không chỉ giúp chúng ta hiểu sâu hơn về lịch sử đất nước mà còn tôn vinh bản sắc dân tộc, được hun đúc qua hàng thế kỷ.
Hy vọng bài viết cung cấp cái nhìn tổng quát về nguồn gốc và ảnh hưởng của các tên gọi lịch sử đối với văn hóa và chính trị Việt Nam. Các bạn có thể tham khảo thêm các nguồn tài liệu uy tín để mở rộng kiến thức về chủ đề này!
Nguồn Bài Viết Tên gọi Việt Nam thời kì thuộc Pháp: Tonkin, Annam, Cochinchina
